Akdeniz ormanları birkaç milyon yıldır yanmakta olduğundan, buradaki bitkiler (Kızılçam dahil) yangına uyarlanacak şekilde evrimleşmiştir. Dolayısıyla, sanılanın aksine, Akdeniz’de bir orman yangınından sonra ormanın “yok olması” söz konusu değildir.
Yangından hemen BİRKAÇ AY sonra, ilk bakışta ölü sandığınız (kavrulmuş odundan başka bir şey göremediğiniz) çalılar, toprağın altında yangını canlı atlatan dokuları sayesinde sürgün verecek ve ortamda yeniden belirecek.
Yangın sırasında toprağın üst tabakasında bulunan ancak daha önce uyku halinde bekleyen tohumlar, artan sıcaklık ve duman sayesinde uyarılır; sonbahar ve kışın gerçekleşen ilk yağışlar ile çimlenirler. Bu bitkilerin fideleri yangından yaklaşık YEDİ-SEKİZ AY sonra alanda görülür.
Kızılçam, tohumlarını yangından korumak için bazı kozalaklarını yıllarca kapalı tutar. Yangından sonra birkaç hafta içinde bu kozalaklar açılır ve tohumlar besin ve mineralce zenginleşmiş olan yanmış toprağa ulaşır. Bu tohumlar GELECEK BAHARDA karşınıza genç fideler olarak çıkar.
Akdeniz ormanları, bu ormanlarda yaşayan bitkilerin (Kızılçam dahil) sahip olduğu yangın uyarlanmaları sayesinde kendilerini yangından sonra YENİLEYEBİLME özelliğine sahiptir.
*Yangından sonra Kızılçam ormanlarında yapılan aktif restorasyon uygulamaları (ör: dozerle toprağı sürüp ağaç dikme), biyolojik çeşitliliğe büyük zarar vermekte ve ormanın gelecekteki bitki tür bileşimini değiştirmektedir.*
Yangından sonra Kızılçam ormanlarında dolaylı restorasyon tekniklerinin uygulanması (ör: yanmış dalları yere sererek Kızılçam tohumu takviyesi yapma), bu ormanların biyolojik çeşitliliğin korunarak yenilenmesi için en kullanışlı yöntemlerden birisidir.
Sanılanın aksine, Orman Teşkilatı yanan Kızılçam ormanlarının yenilenmesi için çoğu durumda dolaylı restorasyon tekniklerini kullanmaktadır. Ağaç dikme ise sıklıkla ikincil bir yöntem olarak uygulanmaktadır.
*İzmir yangınından sonra sosyal medyadaki “ağaç dikme seferberliği” çılgınlığı eğer gerçekleşir ise, iyi niyetle bunu ortaya atanların sandığının aksine, ormana zarar verecektir. Doğaya müdahale etmeden önce ekolojik bilgiye sahip olmak çok önemli!*
Çağatay Tavşanoğlu
Functional Ecology Lab., Division of Ecology, Department of Biology, Hacettepe University.
